Làm gì sau khi con mắc lỗi
Không ít người cho rằng, nếu con cái mắc khuyết điểm nhỏ, có thể không cần phê bình, chỉ cần phê bình con khi phạm sai lầm lớn. Theo Giáo sư Hirakv, thái độ ứng xử đúng đắn và khoa học lại hoàn toàn ngược lại.
Nhớ lại thời học trung học, bản thân ông Hirakv cũng từng thể nghiệm qua những điều này. Một lần, khi thầy giáo trả bài kiểm tra, Hirakv nhận được một điểm số rất thấp. Hirakv vô cùng ngạc nhiên vì Hirakv nhớ rằng bài kiểm tra này mình đã làm rất tốt. Sau khi xem lại toàn bộ bài kiểm tra, Hirkv mới biết lý do là vì Hirakv đã làm sai một con tính. Nhận xét về kết quả bài kiểm tra này, thầy giáo nói với cả lớp của Hirakv: "Khi chấm bài, thầy thấy các em còn rất cẩu thả. Có bài làm đúng đến quá nửa rồi nhưng lại viết sai đáp số. Nhiều bài làm phạm những lỗi sai không đáng có. Thầy yêu cầu tất cả các em phải sửa chữa ngay những sự cẩu thả này. Bằng không, sau này các em sẽ trở thành những người luôn luôn bất cẩn, làm việc gì cũng có thể dẫn đến sai lầm vì thói quen cẩu thả của bản thân".
Điều thầy giáo của Hirakv muốn khuyên răn các học trò của mình là người ta hay xem thường những sai lầm lặt vặt vì nghĩ rằng nó không mấy tai hại. Thế nhưng, cũng chính vì coi thường những cái sai nhỏ mà sau đó người ta đã mắc nhiều lỗi lầm lớn.
Chúng ta đều hiểu rằng năng lực phán đoán của trẻ chưa thể chín chắn như người lớn. Đó là vì lý do vì sao bọn trẻ hay mắc lỗi. Song, cho dù là trẻ nhỏ, chúng vẫn có khả năng phán đoán đúng, sai. Nếu mắc phải những sai lầm nghiêm trọng, bọn trẻ chắc chắn cũng cảm thấy buồn bã, cắn dứt. Nhưng vì năng lực phán đoán này chưa hoàn toàn trưởng thành nên bọn trẻ hầu như không thể tự phân tích đến ngọn nguồn những lý do dẫn đến sai lầm của bản thân.
Mặt khác, tồn tại một hiện tượng tâm lý phổ biến (ở cả người lớn cũng như trẻ em) là dẫu biết sai nhưng nếu bị người khách "vạch lỗi" thì tự nhiên nảy sinh phản cảm, thậm chí có tâm lý đẩy cái sai đến chỗ càng sai hơn. Ngay đối với các em ở độ tuổi học sinh trung học, nếu người lớn có vài lời nhắc nhở về chuyện học hành, các em cũng có thể có phản ứng không thoải mái lắm với ý nghĩ "chuyện đó thì con biết rồi, tại sao cứ nhắc đi, nhắc lại nhiều thế?"... Sau những lời nhắc nhở của bố mẹ, tình hình cũng không mấy thay đổi, các em nhỏ mải chơi vẫn hoàn mải chơi!
Theo Giáo sư Hirakv, khi con trẻ phạm sai lầm, bố mẹ không nên nhắc đi, nhắc lại lỗi sai của trẻ. Trẻ cần được một khoảng thời gian nhất định để tự nhìn nhận lỗi lầm. Khi con đã bình tĩnh hơn, bố mẹ hãy yêu cầu con tự nói lại một cách tỷ mỉ toàn bộ sự việc. Lắng nghe trẻ trình bày, vừa để trẻ tự nhận thức đúng sai, bố mẹ vừa tiến hành uốn nắn.
Nếu trẻ mắc những sai lầm không nghiêm trọng, bố mẹ phải tuỳ từng tình huống để nhắc nhở, phê bình. Khi con trẻ chưa hoàn toàn nhận thức đúng đắn lỗi sai của mình, bố mẹ phải kịp thời uốn nắn, nếu không, khuyết điểm nhỏ có thể sai lầm lớn.
Điều đáng chú ý là thái độ của bố mẹ trong lúc phê bình, uốn nắn con trẻ. Một số bố mẹ vì "xót con" nên thường kết thúc phê bình con cái bằng những lời xin lỗi:
"Vừa rồi là mẹ không tốt" hay "Vừa xong bố nóng quá!"
Đây là một khuyết điểm rất cần được các ông bố bà mẹ rút kinh nghiệm. Cách ứng xử này của người lớn không những không đạt được mục đích giáo dục của "phê bình" mà còn làm con trẻ cảm thấy mơ hồ giữa đúng và sai. Bố mẹ mắc trách con cái rồi lại xin lỗi con cái, cuối cùng thì ai đúng ai sai?
Tất nhiên, chúng ta cũng không hoàn toàn loại trừ khả năng người lớn đôi khi cũng không kìm nổi sự tức giận trước những sai lầm của con. Trong trường hợp đó, nếu đã trách mắng, phê bình con cái, bạn có thể nói xin lỗi con. Song, kèm theo lời xin lỗi, bạn cần nói rõ lý do xin lỗi con không phải vì bố mẹ đã phê bình hay trách mắng oan cho con mà thực tế việc con bị phê bình là hoàn toàn đúng.
Phê bình, trách mắng con cái không phải là "đặc quyền" của bố mẹ mà thực sự là một "trách nhiệm". Và trách nhiệm này chỉ hoàn thành khi bố mẹ biết rõ con cái đã thực sự sửa đổi sai lầm sau những phê bình, trách mắng của mình.
Tác phẩm, tác giả, nguồn
- Tên sách: Phương pháp giáo dục thực tiễn của Hirakv
- Tác giả: Hirakv
- Nhà xuất bản: Nhà xuất bản Tư pháp, 2006
