Đừng để con trẻ có tư tưởng chống đối
Phản kháng là một tiêu chí quan trọng chứng tỏ con bạn đã trưởng thành. Đến một độ tuổi nhất định, con trẻ sẽ tự lập, có chủ kiến riêng trong nhiều vấn đề. Khi nghe ý kiến của bố mẹ cũng nưh của mọi người xung quanh, thay vì sự phục tùng, trẻ sẽ có sự tiếp nhận mang tính lưạ chọn, không tán thành. Vì đặc điểm này, người lớn cần hiểu rằng ở độ tuổi "biết phản kháng", trẻ sẽ luôn có xu hướng không tiếp thu vô điều kiện những quan điểm của bố mẹ. Chẳng hạn, nếu người lớn trách mắng, con trẻ có thể phản ứng bằng những lời tương tự như: "Thế tại sao hôm trước mẹ cũng làm như thế?", "Tại sao chỉ con không được làm thế, tại sao con làm thế thì bị mắng?"... Dù kiên nhẫn đến đâu nhưng nếu phải nghe những phản ứng này từ con trẻ, chắc hẳn ít bố mẹ nào có thể tiếp tục kiên nhẫn và kìm nén tức giận!
Nhìn nhận vấn đề này, Giáo sư Hirakv có một cách lý giải khác. Theo ông, cho dù tức giận nhưng chúng ta nên thừa nhận rằng khi con trẻ biết phát hiện lỗi sai của bố mẹ, khi con trẻ dám nói ra lỗi sai của bố mẹ, điều đó chứng tỏ con đã trưởng thành về năng lực phán đoán, nhìn nhận của bản thân. Theo góc độ này, "phản kháng" nên được coi là một tiêu chí của sự trưởng thành.
Không phục tùng cha mẹ, thậm chí luôn tìm cách chống đối những ý kiến của cha mẹ, những biểu hiện này luôn đi cùng sự trưởng thành năng lực độc lập, chủ động tư duy của con trẻ. Đến một độ tuổi lớn hơn, khi trở thành những người lớn thực sự, con cái bạn sẽ biết đứng ở lập trường của người khác để suy nghĩ, biết nhìn nhận ý kiến của người khác, khi đó, những phản ứng trước sự bất đồng quan điểm sẽ bình tĩnh và có tính kiểm soát hơn. Vì thế, bạn nên hiểu rõ điều này để ứng xử một cách thoả đáng hơn khi con có tư tưởng "phản kháng".
Trong những cuốn sách của mình, Giáo sư Hirakv ghi lại câu chuyện như sau: ở một khu nhà tập thể của Tokyo, có một người phụ nữ nổi tiếng ở tài trong việc thuyết phục người khác. Rất nhiều bố mẹ trong khu nhà thường tới nhờ bà đến khuyên giải giúp bọn trẻ. Khi hỏi về bí quyết, bà nói:
"Điều này chẳng có gì gọi là bí quyết cả. Chỉ cần mình nói sao để dễ tiếp thu thì người nghe sẽ hiểu ra vấn đề thôi!".
Thực ra, đây chỉ là một cách nói khiêm tốn. Để có được kỹ năng "nói sao cho đối phương dễ tiếp thu" đòi hỏi người nói phải hội tụ nhiều yếu tố, trong đó quan trọng là phải biết tạo ra "những điều kiện để dễ tiếp thu". Những điều kiện này có thể kể ra mấy điểm sau:
Thứ nhất, phải tìm cách thay đổi những phản cảm từ phía con trẻ, phá bỏ thành kiến ở trẻ cho rằng cha mẹ luôn không đồng tình với ý kiến của chúng. Để tránh những "xung đột" trực tiếp, bố mẹ có thể thông qua người thứ ba hoặc bằng cách viết thư, viết nhật ký... Điều cốt yếu ở bước đầu tiên là phải để con trẻ cảm thấy bố mẹ và chúng không đứng ở hai phía đối lập. Bằng cách này hay cách khác, bố mẹ hãy cố gắng biểu hiện cho trẻ thấy bố mẹ thật sự rất hiểu vấn đề của trẻ và hoàn toàn có khả năng cùng chia sẻ.
Thứ hai, không khí đối ngoại giữa bố mẹ và con cái phải thể hiện tinh thần tôn trọng, vì bố mẹ sẵn sàng lắng nghe và chia sẻ những quan điểm của con nên con cũng hãy lắng nghe và chia sẻ những quan điểm của bố mẹ. Bố mẹ nhất thiết không nên sử dụng những lời chỉ trích, những câu ra lệnh, áp đặt với trẻ, như thế là để tránh những lời "cãi trả", những phản ứng bồng bột từ phía con trẻ trong cuộc đối thoại.
Thứ ba, cuộc đối thoại chỉ thật sự bắt đầu khi tâm lý con đã bình tĩnh và ổn định. Trước hết, bố mẹ hãy tháo gỡ cho con những gánh nặng tâm lý. Đây cũng là một yếu tố tạo nên xu thế "dễ tiếp thu" ở con trẻ. Trong cuộc trò chuyện, muốn phê bình hay khuyên nhủ con cái, bố mẹ hãy đừng quên bày tỏ sự tin tưởng của mình nơi con trẻ: "Bố tin rằng con sẽ làm được", "Mẹ biết con hiểu những điều mẹ nói"...
Mỗi lần phê bình hay khuyên giải con cái, bố mẹ phải hết sức chú ý đến khả năng ứng phó, tâm lý bất mãn có thể nảy sinh ở con. Nếu xử lý các tình huống giáo dục không thoả đáng, hậu quả không chỉ là bố mẹ thất bại trong phê bình, khuyên giải con mà còn để lại trong đầu óc bọn trẻ những tư tưởng bất bình, bất mãn, những thứ rất nguy hại cho sự phát triển lành mạnh của tâm lý - tinh thần.
Để những tư tưởng bất bình, bất mãn không lưu giữ trong đầu óc con trẻ. Giáo sư Hirakv đưa ra hai nguyên tắc. Khi con trẻ bất mãn, biểu hiện bên ngoài sẽ là sự phẫn nộ, phản kháng, thái độ ứng phó quyết liệt. Lúc đó, nguyên tắc thứ nhất là nếu những bất đồng, phẫn nộ thì tức là "năng lượng bất mãn" đã "triệu tiêu" cùng "năng lượng phản kháng". Còn nguyên tắc thứ hai là hãy để cho những bất mãn cũng như những phẫn nộ này cùng không xảy ra, nghĩa là ngay từ đầu, bố mẹ phải kiểm soát tình hình để không xảy ra "xung đột trực diện".
Giáo sư Hirakv phân tích, nếu theo nguyên tắc thứ nhất, khi con trẻ cảm thấy bất bình tức là sẽ nảy sinh một quan điểm riêng. Lúc đó, bố mẹ để cho con cùng tham gia bàn bạc để đi tới một số cách giải quyết, sau đó để trẻ lựa chọn một trong những cách giải quyết này. Như vậy, trong khi để con tham gia cùng tìm hướng giải quyết, bố mẹ vừa có thể khéo léo điều chỉnh suy nghĩ của con, vừa để con có cảm giác rằng đây đều là những cách giải quyết được đưa ra bởi chính bản thân con (mà không phải từ sự bắt ép của bố mẹ). Việc này cũng giống như bảo một người rót hai cốc nước cho bằng nhau. Sau đó để người thứ hai lựa chọn lấy một cốc. Vì người thứ hai được chọn trước nên sẽ cảm thấy hài nhất với cốc nước mình chọn và chính là hài lòng với bản thân mình. Với người rót nước, bản thân anh ta đã rót hai cốc nước bằng nhau theo đúng ý kiến của mình, vì thế sẽ cho rằng dù chọn cốc nước nào thì cũng như nhau. Khi đó, anh ta dù là người chọn sau nhưng vẫn hài lòng với kết quả của mình. Trong tình huống này, cả hai người đều đạt được sự thoả mãn.
Theo nguyên tắc thứ hai, đầu tiên bố mẹ phải để con cái nói hết những bất bình, bất mãn của bản thân. Sau khi lắng nghe, bố mẹ hãy từng bước "chuyển đổi mục tiêu" của sự bất bình ở con trẻ. Chẳng hạn, có thể nói với con:
"Bố biết việc này con không đồng ý nhưng cũng không thể giải quyết ngay được...".
Mục đích chủ yếu là chuyển hóa sự bất bình ở con trẻ sang một tâm thế dễ giải toả hơn, ngăn cản những bất bình phát sinh thành sự phẫn nộ, tức giận không có khả năng kiểm soát.
Tác phẩm, tác giả, nguồn
- Tên sách: Phương pháp giáo dục thực tiễn của Hirakv
- Tác giả: Hirakv
- Nhà xuất bản: Nhà xuất bản Tư pháp, 2006
